IV Kongres Dydaktyki Polonistycznej

Pracownia współmyślenia,  czyli o IV Kongresie Dydaktyki Polonistycznej

W sympozjum – zorganizowanym przez Pracownię Innowacji Dydaktycznych Instytutu Filologii Polskiej we współpracy z Komisją Dydaktyczną Komitetu Nauk o Literaturze PAN – uczestniczyli badacze z kilku krajów świata, przedstawiciele większości polskich uczelni, pisarze, poeci, twórcy organizacji pozarządowych, nauczyciele, studenci oraz uczniowie. W czterodniowych obradach udział wzięło ponad 350 osób. 

Erudycyjny otwierający wykład Polak jako podmiot epizodyczny wygłosił prof. dr hab. Ryszard Koziołek (Uniwersytet Śląski).

Podobnie jak to było przed laty, w trakcie Kongresu ci zasłużeni Mistrzowie wielu pokoleń dydaktyków uświadamiali, jak ważne jest przekraczanie kanonów uprawianej dziedziny wiedzy. 

Spotkanie miało charakter naukowo-dydaktyczny. Zaproszenie do udziału w nim licznej grupy twórców kultury wynikało z przekonania organizatorów o znaczeniu edukacji. Jest ona na tyle ważną dziedziną życia, że myśleć o niej powinni nie tylko ci, którzy zawodowo zajmują się nauczaniem. I to założenie w pełni się sprawdziło, pozwoliło spojrzeć na kształcenie humanistyczne nie tylko z własnej, nauczycielskiej perspektywy.  

Zainteresowanie tymi wydarzeniami zgłosiło w mediach elektronicznych ponad 30000 osób. To sprawiło, że wszystkie panele zostały nagrane przez Telewizję UAM i będą emitowane w mediach społecznościowych. Umieszczone zostały również w serwisie YouTube, zob. np: https://youtu.be/3BQ_eWhdIzw, https://youtu.be/uRUvTbXdXjs

Z dużym uznaniem spotkały się również sesje przeprowadzone w starannie zaplanowanych sekcjach tematycznych, w trakcie których wygłoszono blisko 100 referatów. Warto może wskazać niektóre z głównych problemów, wokół których skupiały się kongresowe debaty: Narracje o polskiej tożsamości, Praktyki edukacyjne w XXI wieku, Wielojęzyczność dydaktyki polonistycznej, Niepokoje XXI wieku, O czym w edukacji humanistycznej się nie mówi..., Emisariusze polonistyczni na świecie. Każdy z tych tematów rozpisany był na bardziej szczegółowe zagadnienia. Wymienię przykładowo już tylko niektóre: Narracje tożsamościowe: patriotyzm – polonocentryzm – kosmopolityzm, Polskość „odczytywana” w szkole, Polskość w kulturze popularnej, Praktyki edukacyjne o znaczeniu przeszłości, Praktyki edukacyjne – między podmiotowością w przedmiotowością, O istocie wychowania obywatelskiego, Edukacja humanistyczna wobec problemu migracji, Polskie „strachy”. Te i inne kwestie analizowali dydaktycy chyba z wszystkich polskich uczelni kształcących nauczycieli, ale i przedstawiciele ośrodków polonistycznych na świecie m.in. z Litwy, Niemiec, Kanady, Brazylii.  

Na Kongresie licznie reprezentowani byli nauczyciele. Przyjechali do Poznania z całej Polski. Nie tylko słuchali wykładów, ale i sami wygłaszali referaty. Prowadzący obrady w poszczególnych sekcjach z dużym uznaniem wypowiadali się też o merytorycznym udziale szkolnych polonistów w licznych dyskusjach, w które aktywnie się włączali. Nauczyciele związani z Towarzystwem Literackim im. Adama Mickiewicza przygotowali panel: Czy reforma może/powinna przetrwać? 

O mającej miejsce w trakcie IV KDP integracji środowisk akademickich i szkolnych świadczą rezolucje, które – podsumowując Kongres – w imieniu jego uczestników przedstawiła przewodnicząca Komisji Edukacji KNOL PAN prof. dr hab. Anna Janus-Sitarz. Dotyczą one trudnej sytuacji pedagogów, problemów związanych z obecną podstawą programową i wynikających z niej zasadniczych kłopotów w procesie kształcenia przyszłych nauczycieli (tekst rezolucji w załączeniu). 

Dopełnieniem wystąpień referatowych były warsztaty dla uczniów, studentów i nauczycieli przeprowadzone przez badaczy, szkolnych polonistów i bibliotekarzy. Goszczący na  Kongresie pisarze – Edwin Bendyk i Jacek Dukaj – rozmawiali z uczniami i studentami poznańskiej polonistyki. W ramach współpracy z Pałacem Działyńskich zaproszono też uczestników IV KDP na wieczór autorski z Jarosławem Mikołajewskim. Oprawę muzyczną spotkania zapewnił znakomity duet młodych artystów: Mikołaj Kostka (violin) oraz Franciszek Raczkowski (piano).  

Na zakończenie obrad organizatorzy zaproponowali gościom poznańskiej konferencji wyjście do Muzeum Rogala i udział w warsztatach pieczenia rogali świętomarcińskich, co uzasadniały i miejsce, i czas trwania IV Kongresu Dydaktyki Polonistycznej. Poznań, listopad i rogale: to wielkopolska tradycja. Te ludyczne nieco czynności wynikały też z jasnej dla dydaktyków potrzeby zmiany nastroju w procesie poznawania nawet najpoważniejszych kwestii, ale i ukonkretniały tematykę powiązaną z kapitałami lokalności, regionem, różnicą, tożsamością. 

Rezolucje po IV Kongresie Dydaktyki Polonistycznej w Poznaniu: 

1. Domagamy się działań podnoszących rangę zawodu nauczyciela szkolnego, w tym odpowiedniej gratyfikacji finansowej, adekwatnej do odpowiedzialności uczących i wychowujących młode pokolenie, a także wysokich wymagań stawianych im przez społeczeństwo.
2. Apelujemy o zastąpienie wszechobecnej kontroli i biurokracji wsparciem dla nauczycieli w realizacji celów ich pracy, w której niezbędna jest autonomia i wolność wyboru zakresu treści nauczania i metod pracy, odpowiadających zróżnicowanym potrzebom i możliwościom uczniów. 
3. Oświadczamy, że nie jest możliwe przygotowanie przyszłych nauczycieli do pracy z obecnymi podstawami programowymi, opracowanymi bez znajomości odbiorcy działań edukacyjnych, poczucia realizmu i orientowania się w zadaniach stojących przed edukacją powszechną. Uważamy, że konieczna jest przebudowa podstawy programowej i udział przedstawicieli środowisk naukowych i nauczycielskich w pracach nad jej nową wersją.
4. Oczekujemy  utworzenia niezależnej od wszelkich uwarunkowań politycznych instytucji, na wzór Komisji Edukacji Narodowej, składającej się z kompetentnych reprezentantów środowisk uniwersyteckich i szkolnych, podejmujących decyzje dotyczące merytorycznych zmian w szkolnictwie na podstawie wyników badań empirycznych, a nie pod wpływem kalendarza wyborczego.