Międzynarodowa Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa w 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej w Europie „Kultura i pamięć – wojna i pokój”

Choć w maju 1945 roku pokładano nadzieję, że wojny należą już do przeszłości, świat wita 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej nowymi konfliktami. Należą do nich choćby wojna na terenie byłej Jugosławii w latach 90. XX wieku, agresja zbrojna Rosji na Ukrainę, czy nieustający konflikt w Strefie Gazy. Pojawia się coraz więcej obaw, że świat może stanąć niebawem w obliczu kolejnego upadku cywilizacji, jaką jest wojna o zasięgu globalnym, a z tragicznych wydarzeń, które napiętnowały wiek XX ludzkość nie wyniosła żadnej lekcji. Niestety wojna zdaje się być zatem cyklicznym elementem rzeczywistości, jednak następne pokolenia podejmują kolejny wysiłek o zachowanie pokoju.

Zarówno w rozpoczynaniu i prowadzeniu wojen, jak i w próbach zapobiegania im, jedną z ważnych ról odgrywała kultura i wszelkie jej aspekty (od języka i literatury, poprzez teatr, film, malarstwo, muzykę i inne zjawiska kulturowe aż po historiografię oraz ogólnie pojęte nauki humanistyczne i społeczne). Dotyczy to zwłaszcza różnych dyskursów polityki kultury i kultury pamięci. Kultura i polityka kulturalna, głównie polityka pamięci, były nierzadko w wielu momentach dziejowych inspiracją, zachętą lub uzasadnieniem inicjatyw wojennych, prowadzących do niezawinionego cierpienia oraz zbrodni ludobójstwa. Z drugiej strony, właśnie poprzez kulturę, politykę kulturalną i politykę pamięci starano się zbudować antywojenny dyskurs kultury pokoju jako antypody „kultury wojny”.

Jeśli chcemy pokoju, zwłaszcza trwałego lub przynajmniej długotrwałego między ludźmi, narodami i państwami, konieczne jest ponowne pochylenie się nad fenomenem Bellony ku przestrodze, w obliczu konsekwencji jakie niosą działania wojenne: śmierć ludzi, wypędzenia, los uchodźczy, genocyd, urbicyd, kulturocyd, czy też bezpowrotna dewastacja środowiska w rezultacie użycia broni chemicznej, biologicznej, a nawet nuklearnej. Oprócz badań teoretycznych na niwie akademickiej, dyskusja na ten temat jest nam potrzebna i narzucona jako imperatyw społeczny ze względu na obecną, ponowoczesną kondycję ludzkości, w obliczu nowych konfliktów zbrojnych. Właśnie na tej świadomości opiera się międzynarodowa i interdyscyplinarna konferencja naukowa Kultura i pamięć – wojna i pokój, której celem jest nie tylko upamiętnienie 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej w Europie, ale także kolejna rewizja dyskursów kulturowych, a zwłaszcza dyskursu polityki i kultury pamięci. Społeczność akademicka w Poznaniu, we współpracy z zaprzyjaźnionymi ośrodkami naukowymi w Bośni i Hercegowinie, zapraszają do dyskusji poświęconej pamięci o II wojnie światowej i jej następstwach w naszych kulturach. Polska jako pierwsza ofiara wybuchu II wojny światowej powinna stać się przestrzenią dyskusji i refleksji na temat wojny. Natomiast wciąż konfliktogenny i narażony na polityczne turbulencje obszar Półwyspu Bałkańskiego, szczególnie dzisiejszej Bośni i Hercegowiny, zdominowany przez nadal toczące się „wojny kulturowe” i „kulturę wojny”, pozostaje dobitnym przykładem niestabilności politycznej w Europie, mimo przypadającej niebawem okrągłej rocznicy porozumienia z Dayton (1995). Wkrótce minie także 30 lat od tragicznych wydarzeń ludobójstwa w Srebrenicy. Wychodząc z założenia, że każda, nawet najdrobniejsza refleksja przyczynia się do budowania pokoju, choćby w postaci dyskusji akademickiej i społecznej, w nawiązaniu do tematu przewodniego konferencji chcemy skłonić do rozważań wokół następujących zagadnień:

• Kultura pamięci i polityka kulturalna II wojny światowej;
• Obraz wojny w kulturze (heroizm, martyrologia i codzienność);
• Reprezentacja pamięci o II wojnie światowej;
• Pamięć o II wojnie światowej jako impuls do dalszej refleksji na temat wojny i pokoju;
• Polityka kulturalna, pamięć o Holokauście i innych ludobójstwach;
• Wojna jako urbicyd i kulturocyd;
• Kobiece doświadczenie wojny; przemoc wobec kobiet;
• Wojna w perspektywie dziecięcej;
• Wojna jako cierpienie zwierząt i dewastacja środowiska;
• Kultura i pamięć jako narzędzie wojny;
• Rola kultury, literatury, mediów w podżeganiu do wojny;
• Język jako narzędzie wojny (retoryka wojenna, propaganda, mowa nienawiści…);
• Ideologia wojenna w kulturze, sztuce, literaturze…;
• Myśl antywojenna w kulturze, sztuce, literaturze…;
• Fenomen wojny i fenomen pokoju: pokój jako stan nietrwały, tymczasowy między kolejnymi konfliktami? Kto jest zwycięzcą, a kto pokonanym?
• Kultura i pamięć dla pokoju (koniec wojny, zawieszenie broni czy niezbędny kompromis?)
• Kiedy wojna się zaczyna, a kiedy kończy? Z pola bitew i linii frontu do przestrzeni kultury, polityki, retoryki, mediów?;
• Fenomen wojny hybrydowej;
• Unia Europejska jako projekt utrzymania pokoju;
• Współczesne zagrożenia nowego imperializmu i kolonializmu;

Konferencja ma charakter interdyscyplinarny, obejmuje wszystkie dyscypliny humanistyczne i społeczne, otwiera się na szeroką dyskusję na temat reprezentacji II wojny światowej i pamięci o niej, w języku, literaturze, szeroko pojętej kulturze i sztukach wizualnych.

Językami roboczymi Konferencji są: polski, bośniacki, chorwacki, serbski, czarnogórski i inne języki słowiańskie oraz angielski.

Na zgłoszenia konferencyjne czekamy do 8 marca 2025 r. Formularz zgłoszeniowy w wersji elektronicznej prosimy przesłać na adres: poznan.sarajevo2025@gmail.com

Oplata konferencyjna wynosi 500 PLN lub 120 EUR (dla gości z zagranicy) i obejmuje organizację wydarzenia oraz pokrycie kosztów wydania recenzowanej monografii. Dane do uiszczenia opłaty konferencyjną zostaną przesłane uczestnikom po informacji o przyjęciu zgłoszeń konferencyjnych ok. 20 marca 2025 r.