Włodzimierz Odojewski, Katarzyna. Powieść berlińska

Wydawnictwo Instytut Literatury 2024

Edycję oparto na rozdziałach z ostatnimi wprowadzonymi w plikach komputerowych poprawkami naniesionymi przez Włodzimierza Odojewskiego oraz na maszynopisach i rękopisach tekstów złożonych przez pisarza w Archiwum Włodzimierza Odojewskiego na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Materiały te zostały zestawione z pierwodrukami fragmentów powieści w prasie literackiej.

Przedstawiam czytelnikom ostatnią część cyklu podolskiego – będącego dziełem życia Włodzimierza Odojewskiego – powieść opatrzoną tytułem Katarzyna. Powieść berlińska. Jest to utwór szczególny, który obrósł literacką legendą. Pisarz pracował nad nim z długimi okresami przerw ponad czterdzieści pięć lat, bowiem jego tworzenie rozpoczął około roku 1975. (…) Kolejne publikowane fragmenty tego utworu rozbudzały nadzieje czytelników na rozwiązanie zagadki rozwoju fabuły i dopowiedzenie przez autora dalszych losów głównych postaci cyklu podolskiego, nagle i dramatycznie urwanych w powieści Zasypie wszystko, zawieje… na początku 1944 roku. Książka ta, której akcja rozgrywa się podczas tragicznych wydarzeń drugiej wojny światowej na wschodnich rubieżach Drugiej Rzeczpospolitej, opowiada o odkryciu zbrodni katyńskiej i jej konsekwencjach w życiu rodziny jednej z jej ofiar (Aleksego Woynowicza, starszego brata Pawła i męża Katarzyny), rzezi wołyńsko-galicyjskiej, cofaniu się Niemców pod naporem sowieckiej armii, kolejny raz wkraczającej na należące przed wojną do Polski tereny zachodniej Ukrainy. W świadomości bohaterów – mieszkańców tego pogranicza narodów i kultur – rysowała się już wówczas wyraźnie perspektywa końca ich świata, zmierzchu polskiej obecności na ziemiach Ukrainy oraz powrotu władzy Sowietów, nasuwającego najgorsze wspomnienia i obawy o przyszłość (…). Jednakże pisarz, opatrując tytułem Odejść, zapomnieć, żyć… kontynuację cyklu i czyniąc z zaginionej w powieści Zasypie wszystko, zawieje… Katarzyny osobę, z której punktu widzenia prezentuje wydarzenia, sugerował przekroczenie historiozoficznego pesymizmu oraz podkreślał wolę przetrwania, rzutującą na decyzje i zachowania tej bohaterki.

Ze wstępu