Elżbieta Winiecka, Wpływologia. Międzywojenne dyskusje wokół „Pana Tadeusza” i futuryzmu jako elementy sporu o wpływy, zależności i plagiaty

Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 2023

Spór o rolę wpływu w procesie twórczym rozegrał się w pierwszych latach dwudziestolecia międzywojennego. Początek dyskusji wiązał się z publikacją rozpraw naukowych Stanisława Windakiewicza i Konstantego Wojciechowskiego dotyczących Pana Tadeusza. Krytycy i felietoniści wytknęli ich autorom słabość zastosowanej metody analitycznej, która – opierając się na tropieniu wpływów innych utworów na epos Mickiewicza – uznana została za deprecjonującą jego rangę i oryginalność. Do sporu włączył się historyk literatury Wacław Borowy, który w cyklu artykułów szczegółowo wyjaśnił punkt widzenia badaczy naukowo podchodzących do literackiego tekstu. Kolejny uczestnik dyskusji, Karol Irzykowski, sformułował kategoryczną tezę o plagiatowości polskiej literatury, atakując przy tym twórczość polskich futurystów jako naśladowczą i wtórną. Jego krytykę odpierali Anatol Stern i Bruno Jasieński. Głos w dyskusji zabrali także Stefan Żeromski i Stanisław Ignacy Witkiewicz. Pierwszy upomniał się o szczerość w literaturze, drugi – o dbałość o pielęgnowanie narodowej kultury i języka. Polemika o wpływy w literaturze zbiegła się z pracą nad polskim prawem autorskim, była także wczesnym etapem rozwoju badań porównawczych oraz, choć niebezpośrednio, intertekstualnych.