Henryk Sienkiewicz, Wiry

Uniwersytet w Białymstoku, Wydawnictwo Episteme 2024

opracowanie: Tomasz Sobieraj

Wiry, tendencyjna powieść polityczna lub – według określenia Macieja Glogera – „pozytywistyczna powieść z tezą”, nie są, mimo rozlicznych uproszczeń na wszystkich poziomach swojej struktury, utworem, którego ideowa antyrewolucyjność przejawiałaby się w sposób skrajnie jednoznaczny, a więc bliski np. pamfletom Weyssenhofa. Sienkiewicz przedstawił w Wirach zróżnicowane stanowiska i diagnozy społeczne, oddał głos reprezentantom odmiennych, nierzadko całkowicie przeciwstawnych idei i choć wyraźnie uprzywilejował poglądy tradycjonalistyczne i narodowe z domieszką odpowiednio przetworzonych – bo wolnych od laickości i treści liberalnych – idei pozytywistycznych, to jednak nie szczędził krytyki bliskim sobie środowiskom, demaskując np. liczne słabości i patologie niemałej części warstwy ziemiańskiej: jej anachroniczną mentalność, skłonność do „folgowania sobie”, a nawet moralną degenerację i wyczerpanie sił witalnych.

Ze wstępu prof. Tomasza Sobieraja